دیوان ناصر الدین شاه قاجار
دیوان کامل ناصرالدین شاه قاجار،
مجموعه اشعار ناصرالدین شاه قاجار است که توسط جواد معصومی، تنظیم و چاپ شده است.
ساختار
کتاب با مقدمه معصومی آغاز و اشعار، در قالب مراثی، غزلیات، قطعات، رباعیات، مخمس، متفرقات و تکه‌های ادبی، سروده شده است.
گزارش محتوا
در مقدمه، به احیا و شکوفایی شعر و ادب در دوران قاجار، اشاره شده است.
ناصرالدین شاه از جمله پادشاهانی بود که قریحه شاعری داشت
و سروده‌های بسیاری با تخلص «ناصر» از خود به یادگار گذاشت.
به طور کلی، زبان و ادبیات فارسی در دوره سلطنت او و فتحعلی شاه قاجار
رونق و توسعه زیادی پیدا کرد؛ زیرا هر دو پادشاه شاعر و صاحب قریحه بودند و به این موضوع بسیار اهمیت می‌دادند
ناصرالدین شاه همچون شاه عباس، عشق و علاقه فراوانی به خاندان عصمت و طهارت علیهم السلام داشت
و همین امر باعث شد که بخشی از دیوان خود را به سروده‌های آیینی و مذهبی اختصاص دهد
ناصرالدین شاه، بخش اعظم سروده‌های مذهبی خود را به امام حسین علیه السلام
و سایر شهدای کربلا اختصاص داده است.
دیگر اشعار آیینی او در وصف امیرالمومنین سلام الله علیه و امام رضا سلام الله علیه و شعری ترکی در مصیبت کربلاست.
او برای سرایش این بخش از دیوان، از انواع قوالب شعری چون مثنوی، قصیده، غزل، قطعه و رباعی استفاده کرده است.
در دیگر اشعار این بخش، تقسیم‌بندی سروده‌ها بر اساس قالب شعری بوده و مضمون در درجه دوم اهمیت قرار گرفته است.
بااین‌وجود، اشعاری متأثر از مذهب و با شمه‌ای آیینی، در بخش غزلیات دیوان هم مشهود است.
ناصرالدین شاه در این بخش از اشعار خود یک غزل کامل و یک غزل ناتمام با ردیف «پنداری» دارد
که در هر دو غزل، غیر از ردیف یکسان، از سه بیت تکراری و مضمونی واحد، استفاده کرده است.
بخش «پیوستها»ی دیوان، شامل سروده‌های تضمین‌شده از اشعار ناصرالدین شاه یا تقلید از سبک اوست.
اغلب این اشعار، در قالب غزل و از آثار فروغی بسطامی بوده است.
«توضیحات» این بخش معرفی تفصیلی اشخاصی بوده که نگارنده
در شرح زندگانی ناصرالدین شاه، یا از آنها نام برده یا به‌صورت مختصر سخن گفته است.